Tehlikeli maddeler ve müstahzarların etiketlenmesinde kullanılacak yöntem için aşağıda belirtilen aşama-aşama yaklaşım en iyi yöntem olarak düşünülmektedir.
A1 Tehlikeli Maddeler ve Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi Hakkında Yönetmelik uygulanabilir mi değil mi? Tehlike etiketini belirlemeden önce ürünün ambalajlı ürün olup olmadığı kontrol edilmelidir. Kolay alevlenir gazla doldurulmuş çakmak açılamayan ve bu yüzden bu Yönetmelik kapsamına girmeyen bir üründür.
A2 Madde veya müstahzar. Ürünün saf bir madde veya müstahzar olduğunun bilinmesi değerlendirme için önemlidir. Sonuçta hazırlanan etikette büyük farklılıklar olabilir.
A3 Bileşenlerin listesini hazırlayın. Ürünün yapısı etiketleme için esastır. Bunun için bileşenler konsantrasyonları ile birlikte listelenmelidir.
Tablo 1 Adım adım etiketleme
Genel
|
A1
|
Tehlikeli madde mevzuatı uygun mudur?
|
A2
|
Bir madde veya müstahzar
|
A3
|
İçerik listesi oluşturun
|
Madde
|
M1
|
Ek II’de listelenmiş mi
|
M2
|
Ek II sınıflandırmasına gore etiket hazırlanması
|
M3
|
Ek II’de yer almayan maddenin sınıflandırılması
|
M4
|
Diğer etiketleme gereklilikleri
|
M5
|
Boyut ve renk
|
M6
|
Ambalajlama gereklilikleri
|
Müstahzar / Karışımlar
|
K1
|
Fiziko-kimyasal verilerin toplanması
|
K2
|
İçerikler Ek II’de yer almaktamıdır
|
K3
|
Asıl konsantrasyon için doğru sınıflandırma
|
K4
|
Tehlikelerin belirlenmesi
|
K5
|
Tehlike kategorisinin veya kategorilerinin belirlenmesi
|
K6
|
Tehlike sembolünün belirlenmesi
|
K7
|
R-ibarelerinin belirlenmesi
|
K8
|
S-ibarelerinin belirlenmesi
|
K9
|
Diğer ilave ibareler
|
K10
|
Etiker boyutu, rengi ve ambalajlama bilgileri
|
Tablo 2 Müstahzarların sınıflandırılması – bazı müstahzarların etiketlenmesi için özel durumlar (K9 tablo 1 4.1)
Bazı müstahzarların etiketlenmesi için özel durumlar
(Ek X, Tehlikeli Maddeler ve Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi Hakkında Yönetmelik):
|
1
|
Kurşun içermekte.
|
Pb(toplam) > 0.15% (Pb gibi) içeren boya
|
2
|
Siyanokrilet.
|
Yapışkan
|
3
|
Izosiyanat içermekte.
|
|
4
|
Epksi içermekte.
|
Ortalama molekül ağırlığı ≤700
|
5
|
Dikkat Klorin.
|
>1% aktif Cl
|
6
|
Kadmium içermete
|
Kaynak ve lehim
|
7
|
Aeresol
|
Bakınız 75/324/EEC, 94/1/EC
|
8
|
Dikkat – madde henüz tam olarak test edilmemiştir.
|
Madde ≥1% konsantrasyonunda bulunmaktadır
|
9
|
Allerjik reaksion içermekte
|
³ 0,1% R42/R43 madde
|
10
|
Kullanımda (çok) yanıcı olabilir
|
> 5% halojene kidrokarbon + F/R10
|
11
|
R67 (buharlar)
|
> 15% R67 madde
|
12
|
Krom içermekte (VI)
|
> 0.0002% Cr(VI) çimentoda, R43 olmadığında
|
13
|
GBF tehlikeli olmayan müstahzar
|
³ 1% tehlikeli madde içeren
|
Ürünün saf bir madde veya müstahzar olup olmadığını belirlemek için aşağıdaki kaynaklar kullanılabilir:
- Varsa etiket,
- Laboratuar araştırmaları
- Ürün dosyasının Güvenlik Bilgi Formu
Not: Su ile karıştırılan bir madde müstahzardır (örneğin su içinde etandiol = antifriz). Bununla beraber su ile seyreltilmiş asitler ve bazlar maddedir. Not B (gerçek konsantrasyon hakkında bilgi verir), Tehlikeli Maddeler ve Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi Hakkında Yönetmeliğin Ek 2’sinde tanımlandığı gibi bu maddelere uygulanmaktadır.
Madde
M1 Ek 2’de listelenmiş veya listelenmemiş. Öncelikle, Tehlikeli Maddeler ve Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi Hakkında Yönetmeliğin Ek 2’sindeki CAS numarası veya kimyasal isme dayanarak varsa maddenin resmi sınıflandırmasını bulmak için kontrol edilmelidir. Eğer madde listelenmemişse ilgili ve mevcut veri için literatür taranmalıdır. Güvenlik Bilgi Formu veri için bir kaynak olabilir.
M2 Maddenin Ek 2 sınıflandırmasından etiketinin hazırlanması. Ek 2’nin sınıflandırma verileri etiketi hazırlamak için yeterlidir. Kimyasal isim uygun olarak belirtilmiş olmalıdır. Bunun yanında tehlike sembolü (leri) ve R-ibareleri saptanmıştır. S-ibareleri, uygun olması için tek tek değerlendirilmelidir. Bu değerlendirme için kriterler yönetmeliğin Ek 1’i Bölüm 6’sında belirtilmiştir. Notlar uygulanabiliyorsa değerlendirilmelidir. Yönetmeliğin Ek 1 Bölüm 6’sında genel zorunlu S-ibareleri ve ilave etiketleme gerekleri yer almaktadır.
M3 Ek 2’de listelenmeyen maddenin sınıflandırılması. Sınıflandırma mevcut veriye dayanır. Güvenlik Bilgi Formunda sınıflandırmanın belirtilmesi durumunda M2’de belirtildiği gibi bu kullanılabilir. Yalnızca literatür verisi varsa ilk önce onlar kullanılmalıdır. LD50 ve diğerleri gibi değerler ilgili verilerdir. Yalnızca uzmanlar verileri değerlendirmeli ve kriterlerle ilgili sonuçlar elde edilmelidir.
M4 Diğer etiketleme gerekleri. Maddeler için diğer etiketleme gerekleri kontrol edilmelidir.
M5 Büyüklük ve renk. Sonuç olarak, etiket boyutu ve tehlike sembolünün rengi belirlenmelidir.
M6 Ambalajlama gerekleri. Yönetmeliğin 20., 21., 22. ve 23. maddelerinde ürünlerin ambalajlanması için genel kurallar belirlenmiştir.
Müstahzar
K1 Fiziko-kimyasal veri toplayın. Müstahzarın fiziko-kimyasal tehlikelerini belirlemek için karışımın özellikleri bilinmelidir. Veriler, laboratuar test sonuçlarından veya Güvenlik Bilgi Form’larından elde edilebilir. Diğer uygun olabilecek özellikler parlama noktası, viskozite ve yüzey gerilimidir. Müstahzarların parlama noktası, fiziksel tehlike “alevlenir” ile doğrudan bağlantılıdır. Bir asit veya baz müstahzarda, pH, asitlik ve alkalinite değerlendirme için önemli faktörlerdir. Bunlar Yönetmelikle doğrudan ilgili olmayabilir. Ancak, yıkama ürünleri ve temizleme malzemeleri gibi bazı ürünler için önemlidir. İleride bunlar detaylı olarak açıklanmıştır.
Kimyasal bileşim. Kimyasal bileşim aşağıda yer alan üç durumdan birisi olabilir:
o Bir tehlikeli madde, bir veya daha çok tehlikeli olmayan madde ile kombinasyon halinde;
o Aynı insan sağlığı kategorisinde iki veya daha fazla madde;
o Farklı insan sağlığı kategorisinde iki veya daha fazla madde.
K2 Bileşenler Ek 2’de listelenmiş veya listelenmemiş. Bileşenler listesine (A3) dayanarak her maddenin sınıflandırılmasına bakılmalıdır. Ek 2’de listelenmeyen bir madde için sınıflandırma diğer bir şekilde bakılmalıdır (M1).
K3 Gerçek konsantrasyonun doğru sınıflandırılması. Her bir maddenin, müstahzardaki mevcut konsantrasyonlarına göre sınıflandırılması gereklidir. Konsantrasyon sınır değerleri Ek 2’de verilmektedir. Bu sınır değerlerin Ek 2’de verilmemesi halinde, yönetmeliğin eklerinde belirtilen genel konsantrasyon sınır değerleri kullanılır. Ek 2 haricinde başka bir kaynağa dayanılarak sınıflandırılması yapılan maddeler için de bu ekler kullanılır. Bu aşamadan sonra bileşenler listesi mevcut konsantrasyona dayalı sınıflandırma ile genişletilmelidir.
K4 Tehlikelerin toplanması. Karışımda birden fazla aynı tehlike kategorisine sahip maddenin bulunması durumunda, maddelerin konsantrasyonları sınır konsantrasyonların altında ise konsantrasyonlar toplanır. Toplama yöntemi bu yönetmeliğin ekinde verilmiştir.
K5 Tehlike kategori veya kategorilerinin belirlenmesi. Fiziko-kimyasal tehlike, fiziko-kimyasal özelliklere dayanmaktadır (K1). Hesaplama yöntemi (K4) ve kompozisyon insan sağlığı kategorilerini belirlemektedir.
K6 Tehlike sembolünün seçimi. Tehlike kategorilerini belirledikten sonra ilgili sembol seçilmelidir.
K7 R-ibarelerinin seçimi. R-ibareleri, her bir tehlikeli bileşen için sunulur ve müstahzarın tehlike kategorisine göre seçilmelidir. Bu durum “toksik” bir madde içeren, “zararlı” olarak sınıflandırılmış bir müstahzar olarak açıklanabilir. Madde için “toksik” R-ibaresi gibi müstahzarın üzerinde “zararlı” R-ibaresi olacaktır.
K8 S-ibarelerinin seçimi. S-ibareleri birer birer seçilmeli ve uygulanabilir olması halinde verilmelidir. Önemli bir seçim kriteri üretici tarafından satılan ürünün uygulanma şeklidir.
K9 İlave etiket ibareleri. Bazı müstahzarlar için diğer öneriler gerekmektedir.
K10 Etiketin boyutu, renk ve ambalajlama talimatları. Aşağıda açıklanmıştır.
Etiket
Etiket için genel gerekler
Tehlikeli Maddeler ve Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi Hakkında Yönetmeliğin 27., 28., 29., 30., 31. ve 32. maddeleri ve Bölüm 6’sında etiket için yasal gerekler verilmiştir. Aşağıda yer alan koşullar yerine getirilmelidir:
o Ambalaj üzerinde yasal gereklerin görülebileceği alan mevcut olmalıdır. Bu alan ambalajın diğer bölümündeki renklendirmeden yeterince farklı olmalıdır. Tehlike etiketi sadece aşağıda belirtilen bilgiler için kullanılmalıdır:
o Etiketin boyu önceden belirlenmiştir ve içeriğe bağlıdır.
İÇERİK
(litre)
|
MİNİMUM BOYUT
(milimetre)
|
=< 3
|
52 x 74
|
> 3 = < 50
|
74 x 105
|
> 50 = < 500
|
105 x 148
|
> 500
|
148 x 210
|
o Tehlike sembolünün boyutu etiketin yüzeyinin en az 1/10’u olmalıdır. Tehlike sembolünün minimum boyutu en az 1 cm2’dir.
o Müstahzarlar için çevresel tehlike (N) ilave edildikten sonra etiketlerin boyutu % 10 büyüyecektir.
o Tehlike sembolünün rengi turuncu zemin üzerine siyah baskıdır.
o Normal depolama usulünde etiket bilgileri ambalajın üzerinde yatay olarak bulunmalıdır. Etiketin dili Türkçe olmalıdır.
Zorunlu Etiket Bilgileri
o Tehlike sembolleri ve ilgili R- ve S- ibareleri ve ayrıca yönetmeliğin Ek 10’unda belirtilen özel ibareler.
o Maddeler için; maddenin ismi ve müstahzarlar için; Yönetmeliğin 28. maddesi ikinci fıkrasında belirtilen kurallara uygun olarak bileşenlerin ismi.
o Eğer uygulanabiliyorsa; bazı ürünlerin piyasaya arz edilmesini kısıtlayan ilave bilgiler (ibareler).
o Ürünün ismi.
o Müstahzarın piyasaya arzından sorumlu ve Türkiye’de yerleşik olan üretici, ithalatçı veya dağıtıcının adı, telefon numarası ve tam adresi. Başka bir deyişle, ürünü piyasaya arz eden kişi sorumlu kişidir ve ismi etiket üzerinde bulunmalıdır. Halka sunulan veya satılan müstahzarların, ambalajın başka bir yerinde belirtilmediği takdirde nominal içeriği verilmelidir.
İstisnalar
Yönetmelikte, ürün güvenliği bilgisi hükümleri hakkında bir çok istisna yer almaktadır. Ambalajın içeriğinin 125 ml’den küçük olması halinde, oksitleyici, kolay alevlenir, alevlenir ve tahriş edici müstahzarlar için etiketleme zorunlu değildir. Hassaslaştırıcı müstahzarlar için bu geçerli değildir ve etiketleme zorunludur.
Ambalajın üzerine tehlike etiketi konulamıyorsa ambalaj içeriği hakkında ilgili tehlike bilgilerini vermek için ayrı bir bilgilendirme belgesi kullanılabilir.
Son olarak, 31. maddenin ikinci fıkrasında taşıma kurallarına göre hali hazırda etiketlenmiş ürünler için istisnalar yer almaktadır. Taşıma tehlike sembolü yeterlidir ve ikinci bir AB sembolü kullanılmamalıdır. Bu sadece 20 litrelik metal kutu gibi tek ambalajlar için kullanılabilir.
Etikette Yer Alması Yasaklanan Bilgiler
Herhangi bir tehlikenin olmadığından bahseden bilgilerin etikette yer alması yasaktır. Bunlara örnek olarak “toksik değildir”, “zararsızdır” ve “çevre için tehlikeli değildir” ifadeleri verilebilir.
|